47 / Για τα ιερά και τα όσια
ποδαρικό με το αριστερό
Το σημερινό #kouragio, το πρώτο της χρονιάς, ξεκινά κάπως αιρετικά και προβοκατόρικα όπως αρμόζει στον Ιανουάριο του 2024 ο οποίος σε πολιτικό επίπεδο έχει μεγάλο ενδιαφέρον.
Θα κινηθούμε γύρω από την πρωτοβουλία για το γάμο ομόφυλων ζευγαριών και την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Όχι τις μόνες, αλλά τις πιο χαρακτηριστικές πρωτοβουλίες που προχωρά η κυβέρνηση, ξοδεύοντας το περίφημο «σαρανταενατακατό». Το #kouragio στηρίζει θερμά και τις δύο αυτές πρωτοβουλίες επί της αρχής αλλά δεν θα είναι ακριβώς αυτό το θέμα μας σήμερα.
Έχει ενδιαφέρον πάντως ότι πρόκειται για δύο ενέργειες που φαινομενικά δεν θα περίμενε να τις δει κανείς από την ίδια κυβέρνηση, πολύ περισσότερο δε, να εξελίσσονται σχεδόν ταυτόχρονα και λίγους μήνες πριν από τις ευρωεκλογές.
«Υπάρχει μία βέβηλη επίδραση, μια μίανση, ένα άγγιγμα πού απομαγεύει και επαναφέρει στη χρήση ό,τι το ιερό είχε χωρίσει και απολιθώσει. 1»
Το παραπάνω απόσπασμα από ένα κείμενο του Ιταλού φιλόσοφου Giorgio Agamben επέλεξε ως στιχουργική βάση η μουσικός Κali Malone για να χτίσει γύρω του ένα μινιμαλιστικό θρησκευτικό ύμνο με τίτλο «Passage Through The Spheres»2. Όταν ξημέρωσε το 2024 για κάποιο λόγο θέλησα να ακούσω δική της μουσική και ήταν μια ευχάριστη έκπληξη να βρω αυτή τη νέα κυκλοφορία. Ο τίτλος του επίσης προέρχεται από το κείμενο του Agamben, και κάπου εδώ το πράγμα αρχίζει να αποκτά ενδιαφέρον.
Αυτό το «άγγιγμα», η «βεβήλωση» για την οποία μιλά ο Agamben είναι μια απλή ενέργεια που αρκεί για να συμβεί η «μετάβαση» ανάμεσα στις σφαίρες του ιερού-θρησκευτικού και του βεβηλωμένου. Ιερό είναι αυτό που βρίσκεται έξω από την ανθρώπινη σφαίρα και ανήκει στους θεούς, βέβηλο αυτό στο οποίο ο κάθε άνθρωπος έχει πρόσβαση και μπορεί να χρησιμοποιήσει. Οι αναλογίες και οι ορισμοί αυτοί προέρχονται από την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και το παράδειγμα που δίνει ο Agamben είναι αυτό μιας θυσίας στην οποία ένα μέρος του θυσιαζόμενου προσφέρεται στους θεούς ότι περισσέψει στους ανθρώπους. Αυτό που τα διαχωρίζει είναι το ανθρώπινο άγγιγμα. Αυτό που οι άνθρωποι αγγίζουν αυτομάτως βεβηλώνεται και στη συνέχεια καταναλώνεται.
Ο τίτλος του κειμένου είναι «Εγκώμιο της βεβήλωσης», οπότε μάλλον γίνεται πιο κατανοητό τώρα και το πως εξελίσσεται. Ο Αgamben μιλά υπέρ μιας βεβήλωσης η οποία «απομαγεύει» και φέρνει στη σφαίρα του ανθρώπου, κάνει χειροπιαστά και χρηστικά, εκείνα για τα οποία έμαθε πως δεν πρέπει ποτέ να ακουμπήσει.
Αυτό ήταν ένα από τα τελευταία (ίσως και το τελευταίο) προεκλογικό σποτ του ΣΥΡΙΖΑ λίγες μέρες πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Με διαφορά το πιο ιδιοφυές απ’ όσα κυκλοφόρησαν τότε. Είναι το περίφημο σποτ που μιλά για την επόμενη μέρα μετά τις εκλογές. Ο ήλιος θα ανατείλει στις 07:34, τα μαγαζιά θα ανοίξουν μετά τις 08:00 και πάει λέγοντας. Δεν πρόκειται να καταστραφεί ο κόσμος, μπορεί να γίνει όμως καλύτερος, έλεγε τότε ο ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτό που ζητούσε τότε είναι το θάρρος για μια κίνηση «βέβηλη». Το «άγγιγμα» μέσω της ψήφου θα έφερνε στη σφαίρα του ανθρώπινου και έτοιμο προς χρήση και πειραματισμό ένα πολιτικό πεδίο το οποίο παρουσιαζόταν ως «ιερό». Ως κάτι που δεν επιτρέπεται να παίξεις μαζί του.
Το πρόβλημα ήταν πως όλα τα παραπάνω αφορούσαν απλά ένα προεκλογικό σποτ. Ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε τότε αυτό που ήθελε, όμως ποτέ δεν κατανόησε τι του δόθηκε από την κοινωνία και έτσι δεν φρόντισε να το διατηρήσει και να χτίσει πάνω σ’ αυτό. Τα αποτελέσματα γνωστά.
Αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη λειτουργεί με αντίθετο τρόπο. Οι πρωτοβουλίες για τον γάμο στα ομόφυλα ζευγάρια και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια αγγίζουν τα ιερά και τα όσια κάποιων ομάδων της κοινωνίας, είναι όμως θέματα τα οποία τον έφεραν στη θέση που βρίσκεται και το γνωρίζει. Έχοντας μάλιστα συσσωρεύσει μια μεγάλη σειρά αρνητικών επιδόσεων σε πολλούς άλλους τομείς προσπαθεί να επανακάμψει.
Πρόκειται βέβαια για ζητήματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Το ζήτημα των ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι πολύ σοβαρότερο και σύνθετο αλλά σε γενικές γραμμές τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει θετική απήχηση στην κοινωνία.
Απ’ την άλλη ο γάμος και η νομική ισότητα στην γονεϊκότητα -προς το παρόν υιοθεσία- ομόφυλων ζευγαριών πρακτικά και άμεσα δεν επηρεάζει κανένα πέρα από τα ενδιαφερόμενα ζευγάρια. Ομόφυλα ζευγάρια με παιδιά υπάρχουν στην Ελλάδα εδώ και δεκαετίες. Όπως και παιδιά που για διάφορους λόγους μεγαλώνουν χωρίς τον ένα ή και τους δύο γονείς τους. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν τον κόσμο μοιρασμένο στη μια ή την άλλη πλευρά όμως ο αρνητικός αντίκτυπος είναι σημαντικά μεγαλύτερος στην επαρχία όπου η ορατότητα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων είναι πολύ μικρότερη και τα σεξουαλικά ταμπού πολύ μεγαλύτερα, ακόμα και σε επίπεδο μιας απλής συζήτησης.
Οι αντιδράσεις στις συγκεκριμένες κυβερνητικές πρωτοβουλίες μοιάζουν αρκετά με τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε ο ΣΥΡΙΖΑ πριν κερδίσει για πρώτη φορά. Επικλήσεις στον φόβο, μάχες με ανεμόμυλους, προσκόλληση σε «ιερά και όσια» και βέβαια το μεγαλύτερο πρόβλημα όλων: η πιθανότητα πως το μόνο που θα αλλάξει τελικά είναι ο τρόπος που θα σκεφτόμαστε για πράγματα που κάποιοι χαρακτήρισαν απαγορευμένα, την ίδια στιγμή που κόσμος συνεχίζει να γυρίζει όπως και πριν. Η πιθανότητα πως σε 5-10 χρόνια ένα παιδί ομόφυλου ζευγαριού θα σπουδάζει σε ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Και ο ήλιος θα ανατείλει στις 07:34 και τα μαγαζιά θα ανοίξουν μετά τις 08:00.
Το μεγάλο ερώτημα είναι τελικά: ποια είναι αυτά τα «ιερά και όσια» που απειλούνται και γιατί τελικά κατέληξαν να θεωρούνται τόσο ιερά; Μη βιαστείτε να δώσετε απάντηση.
Το πραγματικό πρόβλημα όμως παρουσιάζεται στην ιδέα και μόνο πως τα ιερά και τα βέβηλα μέρη του σφάγιου που θυσιάστηκε ίσως και να μην έχουν τόσο μεγάλη διαφορά τελικά.
Αυτή κι αν είναι μια συνθήκη που μπορεί να προκαλέσει αληθινό τρόμο.
Για τον Λάνθιμο, τα πρώτα βήματα της Bella και της νέας δημοτικής αρχής της Ιεράπετρας στο επόμενο, σύντομα στις οθόνες σας.
Καλή χρονιά και κουράγιο.
χχ
G. Agamben, απόσπασμα από το κείμενο «Εγκώμιο της βεβήλωσης» που περιλαμβάνεται στη συλλογή κειμένων «Βεβηλώσεις» η οποία κυκλοφόρησε το 2006 στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ σε μετάφραση του Παναγιώτη Τσιαμούρα
Ο δίσκος της Kali Malone με τίτλο «Αll Life Long», θα κυκλοφορήσει στις 9 Φεβρουαρίου