49 / Για τη μαγεία και τους αλχημιστές
+ τ@ Μάστερ της Ζάκρου
Μην πεθάνεις. Αυτή είναι μια φράση που θα συναντήσει κανείς συχνά να αναφέρεται -ως μότο- από διάφορους τύπους που ασχολούνται με την τεχνητή νοημοσύνη και ανήκουν στην «αισιόδοξη» πτέρυγά της. Το νόημά της είναι σαφές. Οι εξελίξεις προχωράνε τόσο πολύ γρήγορα που το μόνο που έχει να κάνει κανείς για να ζήσει στο «νέο κόσμο» είναι -κυριολεκτικά- να μην πεθάνει στο ενδιάμεσο.
Η πιο ενδιαφέρουσα είδηση της εβδομάδας αφορά κάποιες μύγες. Μικροσκοπικές φρουτόμυγες οι οποίες διαθέτουν ένα εγκέφαλο με 140.000 νευρώνες οι οποίοι ενώνονται με ένα νευρικό δίκτυο που ξεπερνά τα 150 μέτρα σε μήκος. Μετά από 11 χρόνια ερευνών από εκατοντάδες επιστήμονες στο πανεπιστήμιο Princeton αυτές οι συνδέσεις χαρτογραφήθηκαν πλήρως και στη συνέχεια φτιάχτηκε μια προσομοίωση του εγκεφάλου της μύγας σε ένα υπολογιστή στον οποίο οι επιστήμονες κατάφεραν, με επιτυχία, να δίνουν εντολές. Η εισαγωγή δεδομένων σε ένα τέτοιο εγκέφαλο, κάτι που παλιότερα απασχολούσε μόνο συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, είναι πλέον ρουτίνα, λένε οι ίδιοι οι ερευνητές.
Μέχρι τώρα κάτι ανάλογο είχε συμβεί με ένα μικρό σκουλήκι το οποίο διέθετε μόλις 385 νευρώνες. Η σημασία της έρευνας δεν αφορά μόνο την αλλαγή της κλίμακας του επιστημονικού έργου αλλά και το γεγονός ότι ο εγκέφαλος από τις συγκεκριμένες μύγες παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με τον ανθρώπινο και έτσι ανοίγει ένας δρόμος νέων ερευνών και πειραμάτων για την αντιμετώπιση διάφορων νευρολογικών κυρίως παθήσεων.
Ο δικός μας εγκέφαλος διαθέτει 86 δισεκατομμύρια νευρώνες, οπότε υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος, όμως επόμενος στόχος είναι να χαρτογραφηθεί πλήρως ο εγκέφαλος ποντικιών που είναι 1.000 φορές μεγαλύτερος από της φρουτόμυγας. Ένας επιστήμονας που δεν έχει σχέση με την παραπάνω έρευνα αλλά ασχολείται σε ανάλογο πεδίο με ποντίκια, αφού εξήγησε σε δηλώσεις του στους New York Times πόσο μεγάλη σημασία έχει αυτό που κατάφεραν οι συνάδελφοί του, ανέφερε πως ακόμα και η ελάχιστη πρόοδος στη χαρτογράφηση του εγκεφάλου μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά. «Δεν μπορούμε να περιμένουμε 10.000 χρόνια» ήταν η φράση του με την οποία έκλεινε το ρεπορτάζ.
Μάλλον κι αυτός δεν βιάζεται να πεθάνει. [ΝΥΤ λινκ χωρίς paywall]
Όλα τα παραπάνω αφορούν πράγματα που έχουν μια ορισμένη σημασία. Υπάρχουν όμως κι άλλα των οποίων η σημασία δεν είναι τόσο ξεκάθαρη.
Η παράδοση της αλχημείας ξεκίνησε στην αρχαία Ελλάδα την Αίγυπτο, την Ινδία και την Κίνα, άνθησε κυρίως στη Μεσαιωνική Ευρώπη και τον Αραβικό κόσμο. Οι αλχημιστές επιδίωκαν τη μεταστοιχείωση υλικών, δηλαδή τη μετατροπή κοινών μετάλλων σε ευγενή, όπως ο χρυσός, και την αναζήτηση της «φιλοσοφικής λίθου», μιας υποθετικής ουσίας που θα μπορούσε να παρέχει αθανασία και υγεία. Παράλληλα, η αλχημεία περιλάμβανε έντονες φιλοσοφικές και πνευματικές αναζητήσεις, καθώς οι αλχημιστές πίστευαν ότι οι φυσικές διαδικασίες αντιστοιχούσαν σε εσωτερικές, πνευματικές μεταμορφώσεις. Ήταν πρωτοπόροι στην ανάπτυξη χημικών τεχνικών, όπως η απόσταξη και η κρυστάλλωση, και οι γνώσεις τους συνέβαλαν στη θεμελίωση της σύγχρονης χημείας.
Στο δικό μας κόσμο, τον κόσμο όπου κανείς δεν βιάζεται να πεθάνει, οι σύγχρονοι αλχημιστές δεν αναζητούν κάποια φιλοσοφική λίθο, αλλά την AGI. Tην Τεχνητή Γενική Νοημοσύνη. Η απόσταση από την AI (που πάνω κάτω την ξέρουμε πια και είναι μέρος της ζωής μας) έως στην ΑGI είναι χαώδης. Όταν μιλάμε για AGI μιλάμε για υπολογιστικά συστήματα, μιλάμε για γιγαντιαία data centers που καταναλώνουν τεράστια ενέργεια, μιλάμε για το Skynet που περιέγραφαν οι ταινίες Terminator. Mιλάμε για μηχανές που έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται και να μαθαίνουν νέα προβλήματα χωρίς να χρειάζονται προσαρμογή ή εκπαίδευση από τον άνθρωπο. Η AGI θα μπορούσε να μιμείται τη γενική ανθρώπινη νοημοσύνη και την ικανότητα να επιλύει προβλήματα σε διαφορετικά πεδία, όπως η λογική, η αντίληψη, η δημιουργικότητα και η κοινωνική νοημοσύνη. Πρακτικά, μια AGI θα ήταν σε θέση να αναλάβει πολλούς διαφορετικούς ρόλους που σήμερα απαιτούν ανθρώπινη παρέμβαση και κατανόηση. Όταν μιλάμε για AGI δεν μιλάμε για μια οντότητα. Μιλάμε για θεωρητικά άπειρες οντότητες που επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και μεταξύ μας.
Κάποιοι πιστεύουν πως η AGI υπάρχει ήδη μεταξύ μας, άλλοι περιμένουν να τη δουν τα επόμενα λεπτά κάνοντας μια ανανέωση στο twitter feed τους, άλλοι πιστεύουν πως είναι θέμα μηνών, το πολύ μερικών ακόμη χρόνων. Όπως και να ‘χει μην πεθάνεις. Έρχεται.
Άλλοι πάλι πιστεύουν πως η AGI είναι κάτι το ανέφικτο. Mαγικό. Πως η προσμονή Της ισοδυναμεί με παράκρουση μεγαλύτερη απ’ αυτή της Δευτέρας Παρουσίας. Πως ο άνθρωπος, η ανθρώπινη εμπειρία, δεν μπορεί να χαρτογραφηθεί και να αντιγραφεί. Πως οι συνέπειες των 86 δισεκατομμυρίων νευρώνων του εγκεφάλου μας δεν ισοδυναμούν με μαθηματικές εξισώσεις που απλά χρειάζονται ενέργεια και χρόνο για να αποκρυπτογραφηθούν.
Μπορεί και η αλήθεια να κρύβεται κάπου στη μέση. Μπορεί απλά η ΑGI να είναι ένα ακόμα εργαλείο που σε άμεση συνεργασία με τον ανθρώπινο εγκέφαλο να επεκτείνει τις πεπερασμένες δυνατότητές του. Να είναι η αρχή του τέλους του Homo Sapiens. Όπως και να ‘χει μην πεθάνεις, ας συμφωνήσουμε τουλάχιστον σε αυτό.
We’re Entering Uncharted Territory for Math / Terence Tao, the world’s greatest living mathematician, has a vision for AI. [link, soft paywall]
Τα νέα της Ιεράπετρο
Γκρίνια, πολύ γκρίνια, πολύ νωρίς. Αν μιλoύσαμε για ταινία θα ήταν σίγουρα ασπρόμαυρη, με επιρροές από την «παλιές χρυσές εποχές» της δεκαετίας του ‘60, με πρωταγωνιστές παπάδες και χωροφύλακες. Τότε που οι φούστες ήταν κάτω απ’ το γόνατο και είχε και αρμυρίκια και πολύχρωμα βαρκάκια απλωμένα στην κάτω παραλία.
Προς το παρόν δύο θέματα για τον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης:
«Αδιάφοροι» οι Δήμοι Ιεράπετρας, Αγ. Νικολάου και Σητείας να καλύψουν τη θέση του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης [link]
Όχι, η δημοτική αρχή της Ιεράπετρας δεν είναι, ούτε μπορεί να είναι, «συμπαραστάτης» κάθε πολίτη [link]
Τυχαίες ειδήσεις
Εντελώς, μα εντελώς, τυχαία και σε καμία περίπτωση χωρίς να ψάχνω κάτι σχετικό έπεσα πάνω σε μια είδηση που έρχεται από το 2022 και αποφάσισα να τη μοιραστώ μαζί σας.
Ευρωπαϊκό Δικαστήριο: Η άσκηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας σε περιοχές Natura μπορεί να περιοριστεί για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος χωρίς αποζημίωση [link]
Υπεράκτια αιολικά
Aν δεν γνωρίζετε και δεν έχετε προσθέσει το arte.tv στις πηγές ενημέρωσης ή και διασκέδασής σας, σας προτείνω να το κάνετε -εφόσον τα πάτε καλά με αγγλικούς υπότιτλους. Εδώ και μερικές μέρες υπάρχει διαθέσιμο ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ερευνητικό ντοκιμαντέρ σχετικά με τις επιπτώσεις των υπερθαλάσσιων αιολικών πάρκων στο περιβάλλον -τονίζω το περιβάλλον για να μην υπάρξει μπέρδεμα σχετικά με την οπτική/αισθητική «ρύπανση» που μπορεί να προκαλούν.
Παρουσιάζει ερευνητικές προσπάθειες που βρίσκονται σε εξέλιξη στη Βόρεια Θάλασσα στην οποία, όπως βλέπετε και στους χάρτες παραπάνω, λειτουργούν πολλά και προετοιμάζονται να λειτουργήσουν πολύ περισσότερα τέτοια πάρκα στα πλαίσια της κολοσσιαίας προσπάθειας που εξελίσσεται στην ΕΕ για απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα μέσω ΑΠΕ. Φυσικά πρόκειται για ιδιαίτερα επίκαιρο θέμα και για εμάς εδώ στην Κρήτη και κυρίως στο Λασίθι, με τις εξελίξεις να τρέχουν γρήγορα και το αιολικό πάρκο στη Ζάκρο, στα 9 μίλια από το αρχαιολογικό ανάκτορο, να είναι το πρώτο στη λίστα της δικής μας περιοχής. [link]
Τα στοιχεία που αναδεικνύονται έχουν ενδιαφέρον. Υπάρχουν κάποιες θετικές (ναι, θετικές) επιπτώσεις και κάποιες αρνητικές, δεν θα σταθώ όμως τώρα σε αυτά. Όποιος θέλει μπορεί να το παρακολουθήσει ΕΔΩ. Αυτό που μου φάνηκε πιο σημαντικό είναι ο τρόπος με τον οποίο καταγράφονται όλα αυτά και ο αντίκτυπος που έχουν οι επιστημονικές προσπάθειες. Ερευνητικά κέντρα από διάφορες χώρες συνεργάζονται μεταξύ τους, συνεργάζονται με τις ρυθμιστικές αρχές και τελικά μπορούν και καταφέρνουν φέρνουν επιθυμητά αποτελέσματα τα οποία μπορεί να είναι είτε άμεσα (π.χ κλείσιμο ανεμογεννητριών σε περιόδους μαζικής μετανάστευσης πουλιών) είτε μακροπρόθεσμα (π.χ. διάφορες αλλαγές στη χωροθέτηση και λειτουργία των νέων πάρκων).
Το ερώτημα που γεννιέται στο δικό μου μυαλό είναι το εξής: Ποιος θα φροντίσει να υπάρξουν ανάλογες συνθήκες και στην Κρήτη τόσο στην περίπτωση των αιολικών πάρκων ή σε ενδεχόμενες εξορύξεις για υδρογονάνθρακες; Το παρελθόν δεν δίνει αισιόδοξες απαντήσεις. Ο δημόσιος διάλογος είτε πριν είτε μετά την κατασκευή ανάλογων ΑΠΕ, περιορίζεται σε συνθήματα ΥΠΕΡ ή ΚΑΤΑ. Την πραγματική δουλειά δεν έχει φανεί ακόμα ποιος μπορεί να την κάνει.
Ατενίζοντας ανάμεσα σε έλικες και φύλα
Στο υπέροχο ντοκιμαντέρ του Φίλιππου Κουτσαφτή για την αρχαία Ζάκρο παρουσιάζεται, μεταξύ άλλων, και ο Μάστερ της Ζάκρου. Έτσι ονομάστηκε μια άκρως αινιγματική φιγούρα της αρχαιολογίας. Οι παραπάνω σφραγίδες είναι κάποια από τα δικά του έργα. Παρατηρήστε τις προσεκτικά. Οι περισσότερες βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Η θεματολογία και η τεχνική του είναι εντελώς μοναδική στο μινωικό κόσμο. Δεν έχει βρεθεί ποτέ και πουθενά, πριν ή μετά απ’ αυτόν, οτιδήποτε που να προσομοιάζει, έστω, στο στυλ του.
Μεταφράζω και αντιγράφω την εισαγωγή από εργασία της αρχαιολόγου Judith Weingarten η οποία, απ’ όσο μπορώ να γνωρίζω, είναι απ’ τους λίγους ανθρώπους που έχουν ασχοληθεί με την περίπτωσή τ@ τις τελευταίες δεκαετίες.
«Οι ασυνήθιστες εικόνες του Μάστερ της Ζάκρου έχουν προκαλέσει συζητήσεις απ’ τη στιγμή που ανακαλύφθηκαν: τι, αν υπάρχει όντως κάτι, μπορεί να σημαίνουν; Στο έργο μου Ο Μάστερ της Ζάκρου [και η θέση του στην προϊστορία], προσπάθησα να περιγράψω το έργο του κάπως έτσι: «Οι φιγούρες του πηδούν και χορεύουν με έναν εξαιρετικά ρεαλιστικό τρόπο, φορούν φουσκωτές φούστες, είναι κατσίκες, έχουν φυσικά φτερά, αλλά αυτό είναι όλο. Οι αναπαραστάσεις αυτές δεν έχουν θέση στον ζωντανό κόσμο. Είναι... μέρος της φαντασίας».
Παρά την εκκεντρικότητά τους, ωστόσο, δεν είμαι πλέον διατεθειμένη να τις θεωρώ ως κομμάτι της “φαντασίας'“ — τουλάχιστον όχι με την έννοια αναπαραστάσεων που προέρχονται από τη φαντασία του ίδιου του Μάστερ της Ζάκρου. Αντίθετα, τώρα θα ήθελα να θέσω το ερώτημα: υπάρχει συγκεκριμένη σημασία (ή σημασίες) που θα ήταν προφανής σε εκείνους που φορούσαν ή χρησιμοποιούσαν με άλλους τρόπους τις σφραγίδες του; Παρά το γεγονός ότι αυτά τα τεχνουργήματα ήταν έργα ενός και μόνο καλλιτέχνη, κάθε καλλιτεχνικό αντικείμενο είναι επίσης και πάντοτε προϊόν μιας κοινωνίας και πολιτισμού. Ο Μάστερ της Ζάκρου δεν θα μπορούσε να είναι αποκομμένος από τον χρόνο και τον τόπο στον οποίο εργάστηκε. Με άλλα λόγια, θα ήθελα να εμπιστευτώ τους Μινωίτες ότι γνώριζαν καλύτερα από εμάς τι ήταν δυνατόν στο νοητικό τους σύμπαν. Έτσι, θα ξεκινήσω με την υπόθεση ότι αυτές οι εικόνες πρέπει να ήταν κατανοητές, τουλάχιστον σε κάποιους από τους ανθρώπους που ζούσαν στην Ύστερη Μινωική Ι Ζάκρο· και ότι είναι δική μας δουλειά, είτε ως αρχαιολόγοι είτε ως ιστορικοί τέχνης, να ανακτήσουμε κάτι από το πλαίσιο πίσω από την εικονογραφία των δαιμόνων.
Μια προσέγγιση μπορεί να είναι αυτή του φύλου. Οι δημιουργίες του Δασκάλου της Ζάκρου, πραγματικά, το απαιτούν.»
Όταν ο Κουτσαφτής παρουσιάζει το έργο του, περνάει από δρόμους που πέρασε κι ο ίδιος, δείχνει το σπίτι που μάλλον ζούσε, κάνει μια στάση κι από κει κοιτάει το πέλαγος που εκτείνεται ανατολικά της Κρήτης. Μπορεί να μην γνωρίζουμε πολλά για τον ή την η το Μάστερ, ξέρουμε όμως πως την ίδια θέα μπορούμε να δούμε κι εμείς σήμερα από το σημείο που εκείν@ την έβλεπε πριν 3.500 χρόνια.
Ο Μάστερ της Ζάκρου και ζητήματα φύλου [pdf, αγγλικά]
Ζάκρος, το ντοκιμαντέρ του Φίλιππου Κουτσαφτή στο Ertflix έως 11 Νοεμβρίου [link]
2024: The musical
H δημιουργία της λίστας με τα καλύτερα ή πιο αγαπημένα μουσικά άλμπουμ της χρονιάς είναι ένας ψυχαναγκασμός που δεν μπορώ πλέον να αποφύγω. Απ’ αυτή την έκδοση και μέχρι την τελική λίστα -κάποια στιγμή προς το τέλος της χρονιάς- θα παρουσιάζω κάποια απ’ τα πιο παραγνωρισμένα αλλά αξιόλογα άλμπουμ που θα βρεθούν σίγουρα στη δική μου.
Ένα απ’ αυτά έρχεται από τον Julian Sartorius, Ελβετό μουσικό που ασχολείται με ντραμς και κρουστά όργανα και πρόκειται για μια από τις πιο ιδιαίτερες κυκλοφορίες που άκουσα φέτος.
Ο τίτλος Ηidden Tracks: Domodossola-Weissmies δεν είναι τυχαίος. H Domodossola είναι ένα μια μικρή πόλη στους πρόποδες των ιταλικών Άλπεων σε υψόμετρο 272 μέτρων. Ο Julian Sartorius, εφοδιασμένος με μπαγκέτες και μικρόφωνα, ξεκινά από εκεί και ανεβαίνει ως την ελβετική κορυφή Weissmies στα 4017 μέτρα. Στην πορεία χρησιμοποιεί κάθε διαθέσιμη επιφάνεια (παγκάκια, δέντρα, αντικείμενα, πέτρες) ως μουσικά όργανα τα οποία, μαζί με το φυσικό ήχο γύρω του, «αποκαλύπτουν» τα κρυφά τραγούδια της διαδρομής του. Όσο ανεβαίνει το υψόμετρο τόσο αλλάζει και η μουσική παλέτα του μέχρι να φτάσει να παίζει μουσική χρησιμοποιώντας μόνο χαλίκια και χιόνι. Αν μπερδευτήκατε, στο παραπάνω βίντεο θα βρείτε πειστικές απαντήσεις.
Υπέροχο trip κυριολεκτικά και μεταφορικά. [link]
Επιδόρπιο
Αυτά.
~kouragio
xx