52 / Για τις υποσχέσεις που γίνονται πράξη και τη συλλογική νοημοσύνη
(υπομονή)
Σήμερα φεύγει ένα τεράστιο βάρος απ’ το ~kouragio. Το μεγάλο θέμα που θα ακολουθήσει για τον Michael Levin με έχει ταλαιπωρήσει σχεδόν ένα χρόνο για το πως θα πρέπει να το γράψω και να το παρουσιάσω. Τελικά αποφάσισα να μην το καθυστερώ άλλο και να την πληρώσετε εσείς που θα το διαβάσετε. Αν το διαβάσετε τέλος πάντων. Σας προτείνω να το κάνετε βέβαια, αυτές οι ιδέες μου φαίνονται φοβερά συναρπαστικές. Αφορά κάποια χαζά κύτταρα που δημιουργούν καρκίνους και το πως να κάνεις ένα πόδι να φυτρώσει εκεί που θα ‘πρεπε να υπάρχει ένα χέρι. Αυτά παθαίνει κανείς όταν σταματά να επικοινωνεί και αποκόπτεται από το περιβάλλον του.
Όπως και να ‘χει σήμερα ξεκινάμε με Ιεράπετρα αφού δώσουμε συγχαρητήρια σε όποιον ή όποια δημιούργησε αυτό το κολλάζ που βλέπετε παραπάνω, δίπλα σ’ αυτό το ιδιόρρυθμο παράθυρο που έχουμε ξαναφωτογραφίσει στο ~14. Η κάμερα είναι ΑΙ τοποθέτηση. Ένα τρίτο μάτι κατά κάποιο τρόπο. Στο τέλος κρύβεται πολλή μουσική και μια υπέροχη ταινία. Καλό μήνα σε όλους και αν μας διαβάζει κανείς από Θεσσαλονίκη, να σας ζήσει!
Για τις υποσχέσεις που γίνονται πράξη
Συνήθως όταν μιλά κανείς για πολιτική και υποσχέσεις αναφέρεται σε εκείνα που ειπώθηκαν αλλά ποτέ δεν έγιναν. Αυτή τη φορά επανερχόμαστε στη νέα δημοτική αρχή της Ιεράπετρας για να δούμε λίγο πιο προσεκτικά δύο υποσχέσεις της που όντως έγιναν πράξη. Προκαταβολικά αναφέρω ότι και οι δύο δεν με έβρισκαν εξαρχής σύμφωνο, αλλά αυτή είναι απλά η δική μου άποψη.
Τα Χριστούγεννα στην Ιεράπετρα είναι μια από τις πιο περίεργες περιόδους της χρονιάς για μια πόλη που χιλιομετρικά απέχει περίπου την ίδια απόσταση από την πρωτεύουσα της χώρας και τις ακτές της βόρειας Αφρικής. Ο χειμώνας ποτέ δεν είναι πραγματικός χειμώνας και τις λίγες μέρες που κάνει την εμφάνισή του βρίσκει μια κοινωνία που δεν ξέρει πως να τον διαχειριστεί. Νομίζω πως αυτός είναι ένας βασικός λόγος που τα Χριστούγεννα, ως εορταστική περίοδος και ως εικόνα που μας έρχεται στο μυαλό από άλλες περιοχές, δημιουργεί πάντα τόσο μεγάλες εντάσεις και αρρυθμίες σε σχέση με τον προγραμματισμό που κάνει η εκάστοτε δημοτική αρχή.
Φέτος, όπως είχε υποσχεθεί η νέα δημοτική αρχή, αποχαιρετάμε τις μεγάλες συναυλίες για τη φωταγώγηση του χριστουγεννιάτικου δέντρου και δίνουμε χώρο (και χρήματα) σε τοπικά σχήματα. Νοικιάζουμε ένα τρενάκι για παιδιά στην κεντρική πλατεία (μέχρι την 1η Ιανουαρίου) και καταλήγουμε στο πρόγραμμα που ανακοινώθηκε. Ο στολισμός, που πάντα έλειπε από την πόλη, αποτελεί ένα αίνιγμα αλλά λεφτά δεν θα δοθούν όπως φαίνεται.
Συνολικό κόστος για φέτος: 28,500€ με ΦΠΑ.
10.000€ για ηχητικά και φωτισμό για όλες τις εκδηλώσεις
6 χ 1.500€ = 9.000€ για αμοιβές έξι σχημάτων
8.000€ το τρενάκι
Τα υπόλοιπα σε αφίσες κλπ.
Δεν καταλαβαίνω πως ακριβώς θα συμβάλλουν αυτά τα τοπικά σχήματα στη δημιουργία μιας εορταστικής χριστουγεννιάτικης ατμόσφαιρας, αλλά μπορεί να είμαι και περίεργος. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται στις αμοιβές, οι περισσότερες όμως από τις έξι συναυλίες θα μπορούσαν να έχουν περισσότερο νόημα σε μια άλλη χρονική περίοδο και περίσταση. Τα κρητικά κάλαντα στα χωριά είναι μια πολύ ωραία ιδέα. To τρενάκι ή κάτι παρόμοιο με το τρενάκι απαραίτητο. Στο παρελθόν υπήρξαν κι άλλες ωραίες ιδέες που είχαν και νόημα και ανταπόκριση. Θυμίζω το χριστουγεννιάτικο χωριό του Ερυθρού Σταυρού που θα μπορούσε να γίνει και πολύ καλύτερο με λίγη στήριξη και την πρωτοβουλία του Εμπορικού Συλλόγου για (χριστουγεννιάτικη) μουσική σχεδόν σε όλο το κέντρο.
Να πούμε όμως και κάτι επιπρόσθετο. Αρχίζουμε να βλέπουμε κάποια ονόματα να επαναλαμβάνονται στις απευθείας αναθέσεις του Δήμου. Ο περιφερειακός σύμβουλος Λασιθίου και μέλος της επιτροπής τουρισμού της Ιεράπετρας, Μιχάλης Κλώντζας είναι ένας απ’ αυτούς. Υπάρχουν κι άλλοι, αλλά ας περιμένουμε και την επόμενη ευκαιρία για να αναφερθούμε σε μη αιρετούς. Το ταλέντο αναγνωρίζεται υποθέτω, αλλά σε κάθε περίπτωση όλοι κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Η αρχική υπόσχεση πάντως τηρήθηκε.
Απ΄ τα κρύα του χειμώνα, ας πάμε μερικούς μήνες μπροστά ή πίσω και ας μεταφερθούμε στην καλοκαιρινή Ιεράπετρα. Δεν θα αναφερθώ τώρα στην τουριστική προβολή του Δήμου για την οποία έχουμε ακούσει ήδη πολλά και μεγάλα λόγια και παρατηρώ κάποιες περίεργες κινήσεις, αλλά στην διαβόητη τεχνητή παραλία της Ιεράπετρας. Το καυτό θέμα των περασμένων χρόνων.
Εκτιμώ πως η στάση (και η υπόσχεση) της νέας δημοτικής αρχής να μην συντηρήσει το έργο όπως προβλέπεται στην αρχική μελέτη θα αποδειχθεί μελλοντικά ένα απ’ τα μεγάλα λάθη της. Ο Μ. Φραγκούλης έχει κατηγορήσει πολλές φορές τον προηγούμενο Δήμαρχο πως «πέταξε λεφτά στη θάλασσα». Απ’ τη στιγμή όμως που το αντιδιαβρωτικό έργο έγινε, ο ίδιος είναι -κυριολεκτικά- αυτός που αφήνει τα χρήματα να τα παίρνουν τα κύματα.
Μια βόλτα στην παραλία τώρα, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί και αναδιαμορφωθεί από τα φυσικά φαινόμενα, δείχνει πως με τη συντήρηση και αναπλήρωση με άμμο αντλώντας από συγκεκριμένα σημεία (όπως προβλέπεται και περιγράφεται στη μελέτη) το αποτέλεσμα σταδιακά θα ερχόταν.
Τι με νοιάζει εμένα θα πει κανείς και θα ΄χει και δίκιο. 300-400 χιλιάδες ευρώ κόστισε. Λες και πρόκειται για δικά μας λεφτά. Τόσες παραλίες έχουμε άλλωστε.
Εδώ η αρχική μελέτη [λινκ]
Για τη Συλλογική Νοημοσύνη
Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τον Μichael Levin και τη δουλειά του στον τομέα της βιολογίας. Θα προσπαθήσω να είμαι όσο γίνεται προσεκτικός σε όσα ακολουθήσουν. Χρειάζεται και η δική σας προσοχή (και υπομονή) καθώς διαβάζετε βέβαια. Μιλάμε για ένα σχετικά νέο και καταξιωμένο επιστήμονα και όχι για κάποιο σύγχρονο μάγο ούτε για κάποια παρεξηγημένη ιδιοφυία που σπρώχνεται από οικονομικά συμφέροντα.
Η δουλειά του στην αναπτυξιακή βιολογία, την βιοηλεκτρική σηματοδότηση και την αναπτυξιακή βιολογία τον έχουν καθιερώσει στο χώρο του και τον έχουν κάνει ευρύτερα γνωστό μέσα από την παρουσία του σε επιστημονικά και μη podcasts κλπ. Κάπως έτσι τον έμαθα κι εγώ προφανώς.
Ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τον κόσμο και την ανθρώπινη ύπαρξη μπορεί να τρομάξει ορισμένους, σήμερα όμως θα ασχοληθούμε με το ευρύτερο πλαίσιο της δουλειάς του, που έχει επεκτάσεις πολύ ευρύτερες από το στενό πεδίο της βιολογίας- το οποίο παρουσίασε ο ίδιος την περασμένη άνοιξη σε ένα paper που δημοσιεύτηκε στο Communications Biology του περιoδικού Νature με τίτλο: Συλλογική νοημοσύνη: Ένα ενοποιητικό πλαίσιο για την ενσωμάτωση της βιολογίας σε διαφορετικές κλίμακες και υποστρώματα.
Ο Levin υποστηρίζει ότι τα κύτταρα δεν είναι απλώς βιολογικά «ρομπότ» που λειτουργούν με βάση το DNA τους, αλλά έχουν την ικανότητα να επικοινωνούν και να συντονίζονται μέσω βιοηλεκτρικών σημάτων. Αυτή η συλλογική ευφυΐα τους επιτρέπει να διαμορφώνουν πολύπλοκες δομές, να διορθώνουν βλάβες, και να αναγνωρίζουν τον ρόλο τους στο πλαίσιο ενός ζωντανού οργανισμού.
Η ομάδα του Levin έχει πραγματοποιήσει εντυπωσιακά πειράματα που δείχνουν πώς τα κύτταρα χρησιμοποιούν ηλεκτρικά σήματα για να αποφασίσουν πού και πότε να σχηματίσουν όργανα. Για παράδειγμα, κατάφερε να χειραγωγήσει την αναγέννηση ακρωτηριασμένων άκρων σε βατράχους, χρησιμοποιώντας βιοηλεκτρικά μοτίβα. Να φυτρώνει ένα χέρι εκεί που θα έπρεπε να υπάρχει ένα πόδι, για παράδειγμα. Η κατανόηση αυτής της μορφής κυτταρικής «νοημοσύνης» ανοίγει νέους ορίζοντες στην αναγεννητική ιατρική και στη δυνατότητα ελέγχου της ανάπτυξης και της αναγέννησης σε ζωντανούς οργανισμούς.
Ο Levin θεωρεί ότι η βιοηλεκτρική σηματοδότηση είναι μια γλώσσα που τα κύτταρα χρησιμοποιούν για να επιτύχουν συλλογικούς στόχους. Αυτή η προσέγγιση φέρνει στο προσκήνιο την ιδέα ότι τα ζωντανά όντα είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των γενετικών τους πληροφοριών — είναι δυναμικά συστήματα, ικανά να λαμβάνουν αποφάσεις σε επίπεδο πολυκυτταρικής συνεργασίας.
Οι απόψεις του για τον καρκίνο ως αναπτυξιακό πρόβλημα έχουν τραβήξει σημαντική προσοχή και προκαλέσει συζητήσεις στους τομείς της βιολογίας και την ογκολογίας. Αντί να βλέπει τον καρκίνο μόνο ως αποτέλεσμα γενετικών μεταλλάξεων, ο Levin θεωρεί ότι οι καρκινικές κυτταρικές συμπεριφορές μπορεί να προκύπτουν από αποτυχία της κυτταρικής επικοινωνίας και συλλογικότητας. Όταν τα κύτταρα χάνουν την ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται και να απαντούν σωστά στα βιοηλεκτρικά σήματα, τότε αρχίζουν να συμπεριφέρονται σαν να είναι ανεξάρτητα, οδηγώντας σε ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό — δημιουργώντας δηλαδή τη βάση των καρκινικών όγκων.
Η προσέγγιση αυτή φέρνει στο φως τη δυνατότητα νέων θεραπευτικών παρεμβάσεων, όπως η αποκατάσταση της σωστής βιοηλεκτρικής σηματοδότησης, προκειμένου να «επαναπρογραμματιστούν» τα καρκινικά κύτταρα και να επιστρέψουν στη φυσιολογική τους συμπεριφορά. Παράλληλα με παραδοσιακές προσεγγίσεις, όπως η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία, οι οποίες στοχεύουν στην εξόντωση των καρκινικών κυττάρων, η προσέγγιση του Levin προσπαθεί να αποκαταστήσει τη φυσιολογική «συνεργασία» των κυττάρων.
Οι ιδέες του Levin έχουν πέρα από το ενδιαφέρον, έχουν αντιμετωπίσει κριτική και σκεπτικισμό από αρκετούς ερευνητές. Η παραδοσιακή άποψη για τον καρκίνο, που επικεντρώνεται σε γονιδιακές μεταλλάξεις, παραμένει κυρίαρχη στην ογκολογία. Οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι οι μεταλλάξεις είναι ο κύριος παράγοντας που προκαλεί την καρκινογένεση και ότι οι βιοηλεκτρικές διαταραχές, παρότι σημαντικές, δεν μπορεί να είναι η κύρια αιτία.
Επιπλέον, οι περισσότερες από τις έρευνες του Levin έχουν πραγματοποιηθεί σε ζωικά μοντέλα και η κλινική εφαρμογή σε ανθρώπους παραμένει αβέβαιη. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθεί ότι η βιοηλεκτρική παρέμβαση μπορεί να έχει πραγματικά θεραπευτικά αποτελέσματα στον άνθρωπο.
Παρόλα αυτά, η συμβολή του Levin έχει ανοίξει νέες προοπτικές και έχει προκαλέσει την επιστημονική κοινότητα να επανεξετάσει τις παραδοσιακές απόψεις για τον καρκίνο και την ανάπτυξή του. Η ιδέα ότι ο καρκίνος μπορεί να είναι, τουλάχιστον εν μέρει, ένα ζήτημα αναπτυξιακής αποδιοργάνωσης, προσφέρει μια εναλλακτική οδό για τη μελέτη και την αντιμετώπισή του.
Όλα αυτά βέβαια αφορούν ένα μακρινό μέλλον, μου φαίνεται όμως συναρπαστικό να το παρατηρείς την ώρα που (μπορεί) να γεννιέται. Για την ιστορία και για το ζήτημα του καρκίνου απλά να προσθέσω μόνο ότι ο Michael Levin θεωρεί πως στο πιο άμεσο μέλλον οι ανοσοθεραπείες θα είναι αυτές που θα πιθανότατα θα προσφέρουν σοβαρές λύσεις και ενδεχομένως να αρχίσουν να αντικαθιστούν τις χημειοθεραπείες.
Ένα σύντομο και κατατοπιστικό βίντεο για όσα προηγήθηκαν και όσα ακολουθούν, επιλέξτε ελληνικούς υπότιτλους, δουλεύουν μια χαρά.
Συλλογική νοημοσύνη: Ένα ενοποιητικό πλαίσιο για την ενσωμάτωση της βιολογίας σε διαφορετικές κλίμακες και υποστρώματα
Δική μου μετάφραση αποσπασμάτων από την περίληψη, την αρχή και το συμπέρασμα της μελέτης, όσο καλύτερα μπορούσα. Το paper μπορείτε να το διαβάσετε εδώ [λινκ]
Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθετης ζωής, που την καθιστά ξεχωριστή από τα τρέχοντα κατασκευασμένα τεχνητά αντικείμενα, είναι η πολυκλιμακωτή της φύση: υπάρχει τάξη στη βιολογία σε διάφορα επίπεδα οργάνωσης, από τα μόρια έως τα κύτταρα, τους ιστούς, τα όργανα, ολόκληρους οργανισμούς, και κοινωνίες/σμήνη.
Ωστόσο, αυτό δεν περιορίζεται μόνο στη δομική ένθεση: είναι, στην πραγματικότητα, μια αρχιτεκτονική δεξιοτήτων πολλαπλών κλιμάκων, καθώς κάθε επίπεδο επιλύει προβλήματα στους δικούς του σχετικούς τομείς. Καθώς η εξέλιξη διευκόλυνε την αύξηση της πολυπλοκότητας, οι ζωντανοί οργανισμοί απέκτησαν επίπεδα που συνεργάζονται και ανταγωνίζονται για την επίλυση προβλημάτων σε μεταβολικούς, φυσιολογικούς, ανατομικούς και συμπεριφορικούς χώρους.
Η ανθεκτικότητα, η ανοιχτότητα, η δυνατότητα εξέλιξης και η μοναδική πολυπλοκότητα της βιολογίας πιθανώς εξαρτώνται από το γεγονός ότι η εξέλιξη εργάζεται με ένα υλικό που έχει ιδιότητες πράκτορα (agent) – ένα υπόστρωμα με δεξιότητες, υπολογιστικές δυνατότητες και ομοιοδυναμικά σημεία αναφοράς που επηρεάζουν έντονα τη δομή και τη λειτουργία των πολυκύτταρων μορφών. Η προσαρμοστική συμπεριφορά σε νέους χώρους προβλημάτων μπορεί να προκύψει επειδή τα υψηλότερα επίπεδα οργάνωσης μπορούν να παραμορφώσουν το ενεργειακό τοπίο για τα υποσυστήματα, ενώ επωφελούνται από την ικανότητά τους να περιηγούνται σε αυτά τα τοπία αυτόνομα και χωρίς μικροδιαχείριση.
Η κατανόηση του πώς η συμπεριφορά των υπομονάδων διαχέεται προς τα επάνω, συμβάλλοντας σε προσαρμοστικές διαδικασίες σε υψηλότερα επίπεδα οργάνωσης, και πώς τα υψηλότερα επίπεδα οργάνωσης περιορίζουν και διευκολύνουν τη συμπεριφορά των μερών τους, είναι κρίσιμη όχι μόνο για τη βασική εξελικτική βιολογία αλλά και για τον έλεγχο των αποτελεσμάτων σε συστημικό επίπεδο στη βιοϊατρική και στο σχεδιασμό καινοτόμων τεχνητών συστημάτων.
Προηγουμένως προτείναμε ότι αυτό το ερευνητικό πρόγραμμα μπορεί να προχωρήσει αξιοποιώντας τη συλλογική νοημοσύνη ως μια κρίσιμη συμμετρία μεταξύ των επιπέδων, που επιτρέπει τη χρήση εργαλείων της επιστήμης της συμπεριφοράς σε νέες μη συμβατικές δομές, ειδικά στις δυνατότητες των ομάδων κυττάρων στους χώρους της μεταγραφικής, φυσιολογικής και ανατομικής λειτουργίας.
Συγκεκριμένα, έχουμε υποστηρίξει ότι η ρυθμιστική μορφογένεση αποτελεί μια μορφή συμπεριφοράς συλλογικοτήτων κυττάρων που διατρέχουν τον ανατομικό μορφοχώρο. Άλλοι ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι τα ανοσοποιητικά συστήματα, τα βακτηριακά βιοφίλμ και πολλές άλλες μη συμβατικές δομές μπορούν να κατανοηθούν αποτελεσματικά και να ελεγχθούν ορθολογικά με τη χρήση τεχνικών από τις επιστήμες της συμπεριφοράς και της γνωστικής επιστήμης.
Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζουμε διάφορα φαινόμενα της βιολογίας που αναδεικνύουν αυτήν την προσέγγιση, εστιάζοντας συγκεκριμένα σε δύο πτυχές που προβάλλουν έντονα στις επιστήμες της συμπεριφοράς. Η μία είναι η νοημοσύνη, όπως ορίζεται από τον William James, δηλαδή η ικανότητα επίτευξης του ίδιου στόχου με διαφορετικά μέσα (δηλαδή, η επίλυση προβλημάτων σε μεταβαλλόμενες ή νέες συνθήκες). Η άλλη είναι η συλλογική λήψη αποφάσεων, όπως μελετάται στον ταχέως αναπτυσσόμενο κλάδο της συμπεριφοράς ομάδων σε σμήνη.
Αυτή η παράλληλη συσχέτιση έχει εξεταστεί προηγουμένως και επεκτείνουμε αυτές τις ιδέες εδώ, κάνοντας συγκεκριμένες αναφορές σε πιο πρόσφατα δεδομένα που έχουν προκύψει μέσω προόδων στις μη επεμβατικές απεικονιστικές τεχνολογίες και στη λειτουργική κυτταρική ρύθμιση.
Εστιάζουμε στις οργανωτικές αρχές που δεν επιτρέπουν μόνο την εμφάνιση σύνθετης συμπεριφοράς αλλά και την ανάπτυξη πρωτο-γνωστικών συστημάτων, δηλαδή την επίλυση προβλημάτων με προσαρμοστικούς στόχους σε νέες συνθήκες.
Μια κεντρική θέση του αναδυόμενου πεδίου της πολυμορφικής νοημοσύνης είναι ότι οι γνωστικές ικανότητες υφίστανται σε ένα φάσμα: εργαλεία, έννοιες και προσεγγίσεις από τις επιστήμες της συμπεριφοράς μπορούν να χρησιμοποιηθούν παραγωγικά για την κατανόηση και τον έλεγχο συστημάτων πολύ πέρα από τα γνώριμα ζώα με κεντρικά νευρικά συστήματα, χωρίς να είναι απαραίτητη η ύπαρξη ανεπτυγμένων, ανθρώπινου επιπέδου, μεταγνωστικών χαρακτηριστικών.
Επεκτείνουμε τον ορισμό του James για τη νοημοσύνη σε συλλογικά συστήματα, εξετάζοντας το πεδίο αντίληψης ενός πράκτορα: την περιοχή στον χώρο και τον χρόνο που ο πράκτορας μπορεί να ερευνήσει για να βρει εναλλακτικά μονοπάτια προς έναν στόχο. Καθώς το μέγεθος μιας συλλογικότητας αυξάνεται, το πεδίο αντίληψής της διευρύνεται, βελτιώνοντας την ικανότητά της να βρίσκει εναλλακτικούς δρόμους.
Πρέπει να σημειωθεί ότι, παρόλο που εδώ εστιάζουμε στην ανάπτυξη ζώων, υπάρχουν εξίσου συναρπαστικά δεδομένα αυτού του είδους και στα φυτά.
Τα πιο γνωστά παραδείγματα συλλογικής/σμηγματικής νοημοσύνης είναι οι κυψέλες των μελισσών, οι αποικίες μυρμηγκιών και τερμιτών, καθώς και τα σμήνη πουλιών και ψαριών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ αυτών των συλλογικών νοητικών διαδικασιών και των υποτιθέμενων κεντρικών, όπως αυτές που διαθέτουν τα πολύπλοκα ζώα και εμείς οι ίδιοι. Αντίθετα, η βιόσφαιρα προσφέρει ένα φάσμα αρχιτεκτονικών, από τους γνωστούς συμπαγείς εγκεφάλους, όπου οι νευρώνες δεν κινούνται πολύ μεταξύ τους (εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις), έως τους αποκαλούμενους «υγρούς εγκεφάλους» – κατασκευές στις οποίες τα υποσυστήματα μπορούν να αλληλεπιδρούν ρευστά.
Θεμελιωδώς, οι τυπικοί εγκέφαλοι είναι συλλογικότητες νευρώνων που παρέχουν την εμπειρία και τη λειτουργική ενότητα αναμνήσεων, στόχων και προτιμήσεων λόγω των δυναμικών αλληλεπιδράσεών τους.
Επομένως, ένας τρόπος να δούμε τη γνωστική επιστήμη, είναι ως τη μελέτη της συλλογικής νοημοσύνης των νευρώνων και άλλων τύπων κυττάρων.
Η κατανόηση του πώς οι συλλογικότητες εξασφαλίζουν τη συνεργασία προς προσαρμοστικούς στόχους σε διάφορους χώρους προβλημάτων αποτελεί εξίσου μέρος της κατανόησης του εαυτού μας και της κατανόησης των αποικιών μυρμηγκιών.
Πράγματι, έχει υποτεθεί ότι η αξιοσημείωτη ικανότητα των νευρώνων να ενοποιούνται προς έναν κεντρικό εαυτό – τον αναδυόμενο πράκτορα που είναι το υποκείμενο αναμνήσεων, προτιμήσεων και στόχων – αποτελεί μια εξελικτική προσαρμογή παλαιότερων στρατηγικών κυτταρικής επικοινωνίας που πρώτα έλυσαν προβλήματα σε άλλους τομείς που απαιτούν επεξεργασία πληροφοριών πέρα από το επίπεδο του μονοκύτταρου: τον ανατομικό μορφοχώρο.
Εξερευνώντας πιθανές δυναμικές χωρίς κλίμακα σε διαφορετικά συστήματα, όπως την αντιμετώπιση των διαδικασιών μορφογένεσης ως μορφή συμπεριφοράς σμηγμάτων κυττάρων στον ανατομικό χώρο, μπορούμε να εμπλουτίσουμε τόσο τη συμπεριφορική νευροεπιστήμη όσο και τη βιολογία της ανάπτυξης/αναγέννησης με νέους τρόπους ερμηνείας των δεδομένων.
Είναι κρίσιμο, παράλληλα με τις εμφανείς παραλληλίες με τη νευροεπιστήμη της γνωστικής λειτουργίας, να μην κάνουμε ισχυρισμούς για την υποκειμενική εμπειρία μη συμβατικών συλλογικών συστημάτων, ούτε να υπονοούμε ότι τα φαινόμενα που περιγράφονται είναι ισοδύναμα με τις γνωστικές ικανότητες ανθρώπινου επιπέδου.
Αντιθέτως, στόχος μας είναι να λάβουμε σοβαρά υπόψη την αναπτυξιακή και εξελικτική βιολογία, και να εξετάσουμε τις πρωτογενείς εκδοχές της λήψης αποφάσεων και άλλων πρωτο-γνωστικών λειτουργιών σε πολυκύτταρα πλαίσια, όπως στην αναγέννηση, την ανάπτυξη και τον καρκίνο.
Αυτό το θεωρούμε ένα σημαντικό βήμα για την ενοποίηση της πρόσφατης προόδου στη μελέτη των βρόγχων (loops) αντίληψης/δράσης σε μονοκύτταρα, με τη δουλειά που γίνεται στην ενεργή υπόθεση και στη θεωρία ελέγχου της αντίληψης, που αναπτύσσονται στις νευροεπιστήμες, τη ρομποτική και τη τεχνητή ζωή.
Είναι σημαντικό να προχωρήσουμε πέρα από τα μοντέλα χαμηλού επιπέδου επεξεργασίας πληροφοριών, μνήμης και πρόβλεψης σε χημικά μονοπάτια ή σε μονοκύτταρα, για να κατανοήσουμε το υψηλότερο επίπεδο αντιληπτικών τοπίων πολυκυτταρικών συλλογικοτήτων.
Αυτή η γνώση είναι απαραίτητη για να βελτιώσουμε την ικανότητά μας να εξηγούμε, να ελέγχουμε και να ανασχεδιάζουμε σύνθετα μορφολογικά και λειτουργικά αποτελέσματα που προς το παρόν βρίσκονται έξω από το πεδίο των δυνατοτήτων μας. Εδώ εξετάζουμε ενδιαφέροντα παραδείγματα των πρώιμων, απλών προκατόχων των διαδικασιών που θα μπορούσαν να αποτελούν τη βάση σύνθετων γνωστικών αρχιτεκτονικών, και διερευνούμε την υπόθεση ότι η μετάδοση εργαλείων μεταξύ επιστημονικών πεδίων (διαλύοντας τα τεχνητά εμπόδια μεταξύ τους) μπορεί να διευκολύνει περαιτέρω έρευνες.
Συμπέρασμα
Η βιολογία των κυττάρων και της ανάπτυξης παρέχει πλούσιο έδαφος για το αναδυόμενο πεδίο της ποικιλόμορφης νοημοσύνης: ανακαλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτων επίλυσης προβλημάτων σε νέες υποστρώσεις και σε ασυνήθιστες χωροχρονικές κλίμακες. Λόγω της πολυεπίπεδης αρχιτεκτονικής της ζωής, ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της νοημοσύνης είναι η συλλογική συμπεριφορά: όλες οι νοημοσύνες φαίνεται να αποτελούνται από μέρη, συνδεδεμένα με μηχανισμούς που εφαρμόζουν πολιτικές για να δέσουν τα ικανά συστατικά σε ένα συνεργατικό (και ανταγωνιστικό) υπολογιστικό μέσο που επιλύει προβλήματα σε νέους χώρους και σε υψηλότερες κλίμακες. Η αξιοποίηση των ατομικών συμπεριφορών των κυττάρων προς τη ρυθμιστική μορφογένεση (καθοδηγώντας το ανατομικό μορφόχωρο) και η φυσιολογική ανθεκτικότητα σε επίπεδο συστήματος (διασχίζοντας το φυσιολογικό χώρο) είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα παραδείγματα. Πράγματι, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ένα μοναδικό χαρακτηριστικό της Ζωής είναι μια αιτιακή αρχιτεκτονική στην οποία η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων του συνόλου είναι μεγαλύτερη από αυτή των μερών της. Η εξέλιξη φαίνεται να είναι ιδιαίτερα καλή στο να βρίσκει τρόπους να διευρύνει τον «γνωστικό κώνο φωτός» των κυττάρων για να επιτύχει θεαματικές ικανότητες για την εύκαμπτη και προσαρμοστική διαχείριση της πολυπλοκότητας, της καινοτομίας και του θορύβου σε μεγάλη κλίμακα.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό της συλλογικής νοημοσύνης των ομάδων κυττάρων είναι η δέσμευση των δραστηριοτήτων των υπομονάδων σε έναν κοινό στόχο μορφολογίας – ένα είδος διακριτού (π.χ. κεφάλι vs. ουρά) αποτελέσματος, ενώ τα συστατικά έχουν καταστάσεις που ποικίλλουν σε πολλές συνεχείς ποσότητες. Στη διαμόρφωση του αξονικού προτύπου (αριστερά-δεξιά, πρόσθια-οπίσθια), η συλλογική λήψη αποφάσεων επιτρέπει σε μεγάλα πλήθη κυττάρων σε έναν θάλαμο να συμφωνούν για το ανατομικό πεπρωμένο σε επίπεδο οργάνου, παρά τις στοχαστικές επιρροές που υπάρχουν. Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι μια απόφαση για το μορφογενετικό αποτέλεσμα και η δέσμευση των κυττάρων στην ίδια απόφαση αποτελούν ορθογώνιες λειτουργίες με ξεχωριστούς μηχανισμούς, οι οποίοι μπορούν να διαχωριστούν πειραματικά.
Η νοημοσύνη, ως ικανότητα επίτευξης του ίδιου τελικού σημείου παρά τις εσωτερικές ή εξωτερικές αλλαγές, τονίζει όχι μόνο την ανθεκτικότητα (την επιτυχή χρήση καινοτόμων πολιτικών πλοήγησης για την υπέρβαση των διαταραχών), αλλά και τους τρόπους αποτυχίας της. Πολλοί τρόποι στόχευσης των αισθητηριακών, μνημονικών, λήψης αποφάσεων ή άλλων συστατικών της συλλογικής νοημοσύνης μπορεί να εκτροχιάσουν την απόδοσή της, οδηγώντας σε γενετικές ανωμαλίες και δυσμορφίες. Αυτό είναι συνεπές με την προτεινόμενη συμμετρία μεταξύ των συμπεριφορικών και αναπτυξιακών πεδίων, καθώς οι υπολογιστικές νευροεπιστήμες και η γνωσιακή επιστήμη είναι γεμάτες με ενδιαφέροντες τρόπους για να σκεφτεί κανείς πώς τα γνωσιακά συστήματα κάνουν λάθη. Η χρήση εργαλείων και εννοιών σε διαφορετικά πεδία έχει ήδη ξεκινήσει, περιλαμβάνοντας προσπάθειες για την κατανόηση του καρκίνου ως διαταραχή πολλαπλής ταυτότητας της μορφολογικής συλλογικής νοημοσύνης, τη χρήση αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης και παραισθησιογόνων για την διαταραχή της μη-νευρικής ανάπτυξης, τη μοντελοποίηση των ασταθών φαινοτύπων στην αναγέννηση των πλαναρίων (είδος σκουληκιών) ως αντιληπτική αμφισημία, καθώς και την εύρεση ότι ορισμένες οπτικές ψευδαισθήσεις που ταλαιπωρούν το νευρικό σύστημα των σπονδυλωτών αναπαράγονται σε συλλογικές νοημοσύνες όπως τα μυρμήγκια. Αναμένεται ότι πολλές έννοιες από τις συμπεριφορικές επιστήμες που εξηγούν τις αποτυχίες της μάθησης, της ανάκλησης, της Μπεϋζιανής (Bayesian) ενημέρωσης των μοντέλων δυναμικής σηματοδότησης, της προσοχής, της διέγερσης και της αντίληψης θα βρουν εφαρμογή στην εξήγηση και τον έλεγχο των ελαττωμάτων στην πλοήγηση του ανατομικού χώρου προς υγιείς, βέλτιστες καταστάσεις.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της συλλογικής νοημοσύνης είναι η ικανότητα του υψηλότερου επιπέδου παράγοντα να λαμβάνει αποφάσεις βασιζόμενος σε εκτεταμένα πρότυπα πληροφορίας. Για παράδειγμα, στον εγκέφαλο του εμβρύου του βατράχου, η χωρική διαφορά της τάσης μεταξύ περιοχών είναι αυτή που καθοδηγεί την έκφραση γονιδίων στη συνέχεια και όχι η απόλυτη τιμή οποιουδήποτε κυττάρου. Με άλλα λόγια, τα κύτταρα πρέπει να διαβάσουν ολόκληρα πεδία κυττάρων και να αναγνωρίσουν συγκεκριμένα πρότυπα για να καθορίσουν τι πρέπει να κάνουν – η συλλογικότητα είναι εμφανής τόσο στην είσοδο όσο και στην έξοδο των συμπεριφορών των κυττάρων.
Η μελλοντική έρευνα είναι απαραίτητη για την κατανόηση του πώς οι οντότητες ανώτερης τάξης (οργανισμοί, όργανα, ιστοί κ.λπ.) παραμορφώνουν το ενεργειακό τοπίο για τις υπομονάδες τους, επωφελούμενες από τις ικανότητές τους να πλοηγούνται σε χώρους των οποίων οι υπομονάδες είναι ασυνείδητες. Αυτό υποστηρίζει την αξιοποίηση της κυτταρικής σηματοδότησης και των υπολογιστικών ικανοτήτων για τη ρυθμιστική ανάπτυξη και αναγέννηση, οι οποίες εφαρμόζουν κυκλώματα ομοιόστασης σε επίπεδο οργάνων που διατηρούν την τάξη μεγάλης κλίμακας έναντι των κυτταρικών αποκλίσεων (γήρανση και καρκίνος) και του τραύματος. Η ζωντανή ύλη είναι ένα είδος υλικού με τη δυνατότητα διάδοσης πληροφοριών σε διαφορετικές κλίμακες – ένα φαινόμενο που έχει πολλές συνέπειες για την εξέλιξη και για τη βιομηχανική βιολογία.
Πολλά εργαλεία γίνονται διαθέσιμα, τα οποία αυξάνουν την κατανόηση και την ανταλλαγή προσεγγίσεων μεταξύ διαφορετικών κλάδων. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την οπτογενετική διερεύνηση της δυναμικής των κυττάρων και των εμβρύων, καθώς και το πολύ κομψό σύστημα ηλεκτροτακτικής «SCHEEPDOG», το οποίο είναι ικανό να κατευθύνει ακριβώς συλλογικότητες κερατινοκυττάρων χρησιμοποιώντας δυναμικά ηλεκτρικά πεδία με πρότυπα που διακρίνουν μεταξύ συλλογικών και ατομικών συμπεριφορών των κυττάρων. Εκτός από τις τεχνολογίες, σημαντικές προσθήκες είναι τα εννοιολογικά εργαλεία, όπως το πλαίσιο ενεργητικής εξαγωγής και τα εργαλεία της θεωρίας αιτιακής πληροφορίας, τα οποία θα έχουν πολλές εφαρμογές στις βιολογικές επιστήμες.
Η μελλοντική έρευνα στον τομέα αυτό θα συνεχίσει να εμπλουτίζεται από προόδους στη συλλογική νοημοσύνη της συμπεριφοράς των ζώων καθώς και στον τομέα της ρομποτικής σμήνους. Επιπρόσθετες κατευθύνσεις για έρευνα περιλαμβάνουν το πώς η σύγκρουση (ανταγωνισμός) χρησιμοποιείται για τον συντονισμό συλλογικοτήτων και το πώς η διάδοση του κοινού στρες και η μοιρασιά κυτταρικών αναμνήσεων μέσω διακυτταρικών συνδέσεων δημιουργούν ανώτερες οντότητες.
Ένα από τα πιο συναρπαστικά χαρακτηριστικά του αναδυόμενου αυτού πεδίου είναι ο τρόπος με τον οποίο η συλλογική νοημοσύνη λειτουργεί ως σημείο εστίασης για την εξερεύνηση των συμμετριών μεταξύ της αναπτυξιακής βιολογίας και της νευροεπιστήμης. Αυτό κυμαίνεται από τη χρήση γνωσιακών επιστημονικών φορμαλισμών για την κατανόηση της μορφογένεσης και των διαταραχών της μέχρι τα ερωτήματα για το πόσα ανθρώπινα Εγώ μπορούν να συντηρηθούν από το μέσο διέγερσης ενός ανθρώπινου εγκεφάλου και τις παραλληλίες με τα πολλά σώματα που μπορούν να προκύψουν από ένα μόνο εμβρυϊκό βλαστοδέρμιο.
Πολλοί από τους ίδιους μηχανισμούς (όπως τα ηλεκτροφυσιολογικά δίκτυα) και πολιτικές ελέγχου επαναχρησιμοποιούνται από την εξέλιξη για να δέσουν τους νευρώνες στη συλλογική συμπεριφορά και την πλοήγηση ζώων στον τρισδιάστατο χώρο και να δέσουν τα προ-νευρικά κύτταρα για να κινούν τη διαμόρφωση του σώματος στο μορφόχωρο. Ο ΄Άλαν Τούρινγκ ήταν διορατικός μελετώντας τόσο τη νοημοσύνη όσο και τη χημική βάση της αυτοοργάνωσης, καθώς το πρόβλημα της αυτοοργάνωσης σε γνωστές νευρικές νοημοσύνες μπορεί να έχει πολλά κοινά με το πρόβλημα της αυτοοργάνωσης μιας μη νευρικής συλλογικής νοημοσύνης της μορφογένεσης.
Αν αυτό ισχύει, αρκετά πεδία μπορούν να προσδοκούν συναρπαστικές προόδους. Ο καρκίνος, ένα είδος διαταραχής πολλαπλής ταυτότητας της σωματικής συλλογικής νοημοσύνης, οι περιορισμοί στην ικανότητα αναγέννησης και πολλές φυσιολογικές διαταραχές θα μπορούσαν να προοδεύσουν μέσω τεχνικών που εκμεταλλεύονται όχι μόνο τους χαμηλού επιπέδου μηχανισμούς, αλλά και τη λήψη αποφάσεων ανώτερου επιπέδου της ζωής.
Η νευροεπιστήμη μπορεί να ωφεληθεί από μια ματιά στο εξελικτικό παρελθόν των εντυπωσιακών ικανοτήτων του εγκεφάλου, ενώ η αναπτυξιακή βιολογία και η βιομηχανική βιολογία μπορούν να δανειστούν τα πρακτικά και εννοιολογικά εργαλεία της νευροεπιστήμης, που πιθανώς αφορούν πολύ πιο βασικές αρχές από τη λειτουργία των κλασικών νευρώνων. Η κατανόηση του πώς λειτουργεί η εξέλιξη σε ένα υλικό με πολυεπίπεδη ικανότητα ενεργειών (agency) (όπου μπορεί να επωφεληθεί από τη διασταυρούμενη υπολογιστική δυνατότητα) θα συμπληρώσει τις προσπάθειες των μηχανικών να δημιουργήσουν και να ελέγξουν σμήνη ρομπότ και συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, αλλά οι οποίοι προς το παρόν εργάζονται κυρίως με παθητική ύλη όπου η ικανότητα υπάρχει μόνο σε ένα επίπεδο.
Συνοψίζοντας, η συλλογική νοημοσύνη είναι ένα εξαιρετικά συναρπαστικό και διεπιστημονικό αναδυόμενο πεδίο που εκτείνεται από τα πιο θεμελιώδη φιλοσοφικά προβλήματα της σχέσης μέρους-όλου μέχρι την προώθηση της θεμελιώδους και εφαρμοσμένης ανακάλυψης σε ορισμένους σημαντικούς υποκλάδους.
2024: The Soundtrack, part 1
Μετά από ώριμη σκέψη η απόφαση πάρθηκε και το ~kouragio θα συμμετέχει ξανά στην #Βlogovision μετά από περισσότερα από δέκα χρόνια. Τότε από το παλιό μου blog, τώρα μέσα από τις πύλες της κολάσεως του Χ. Στο Από την 1η έως την 20η Δεκεμβρίου, μέρα με τη μέρα θα ανεβαίνουν εκεί τα 20 πιο αγαπημένα άλμπουμ της χρονιάς από ανθρώπους που παλιά τους έλεγαν bloggers. Για λεπτομέρειες και την αρχική λίστα του ~kouragio φτιάχτηκε μια νέα σελίδα και για τις 20 Δεκεμβρίου ετοιμάζεται κάτι κάπως πιο ιδιαίτερο με εκλεκτούς καλεσμένους:
#kouragio2024, the soundtrack
2024: The Soundtrack, part 2
Συνεχίζουμε την μουσική αναδρομή με ένα από τα άλμπουμ που δεν θα βρίσκεται στην λίστα με τα 20.
O Ryuichi Sakamoto, μια τεράστια μορφή της σύγχρονης μουσικής των τελευταίων δεκαετιών, ευρέως γνωστός για τα soundtrack που δημιούργησε για μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές, έφυγε από τη ζωή τον Μάρτιο του 2023 σε ηλικία 71 ετών.
Έπασχε από καρκίνο και τα τελευταία 2-3 χρόνια της ζωής του γνώριζε πως το τέλος είναι κοντά. Λίγους μήνες πριν πεθάνει, σε κακή κατάσταση, ζήτησε από το γιό του, το σκηνοθέτη Neo Sora, να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο θα καταγραφόταν η τελευταία του μουσική παράσταση. Μόνος του με ένα πιάνο, επανεκτελώντας κάποιες συνθέσεις που ο ίδιος προφανώς θεωρούσε σημαντικές και παρουσιάζοντας κάποια νέα τραγούδια αφιερωμένα σε φίλους του που είχαν φύγει από τη ζωή.
Ο Ryuichi Sakamoto μιλούσε συχνά για την επίμονη ροπή του προς την τελειομανία και την προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια. Αμέσως μετά το θάνατό του μάλιστα, είχε φροντίσει να δημοσιευτεί μια playlist στο Spotify με τίτλο Funeral και πολλά αγαπημένα του τραγούδια άλλων συνθετών. Χωρίς να έχει δει κανείς το ντοκιμαντέρ ή να έχει ακούσει ούτε δευτερόλεπτο από το Opus, τη μουσική εκδοχή του ντοκιμαντέρ, γίνεται προφανές νομίζω πως εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι το ιδιαίτερο και το σημαντικό. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει, γιατί τελικά δεν πρόκειται για μια ματαιόδοξη έκδοση με τα Greatest Hits μιας τεράστιας διαδρομής, αλλά για την αποκάλυψη των επιλογών και των προθέσεων ενός θρύλου ο οποίος εγκαταλείπει την τελειομανία του και κυριολεκτικά δίνει όλες τις τελευταίες του δυνάμεις για να αποτυπώσει τις τελευταίες του λέξεις μπροστά σε ένα πιάνο.
Επιδόρπιο
Δεν χρειάζονται περιττά λόγια εδώ. To Aftersun είναι διαθέσιμο στο Ertflix. Kάντε τη χάρη στον εαυτό σας και δείτε αυτή την ταινία. [trailer]
Αυτά προς το παρόν, ευχαριστώ ιδιαιτέρως για όλα τα μηνύματα που ήρθαν μετά την προηγούμενη έκδοση, θα προσπαθήσω η επόμενη να μην καθυστερήσει τόσο.
χχ
~kouragio